Dobra – czyli jaka?
Stojąc przed półką w księgarni lub bibliotece często się zastanawiam, która pozycja jest godna uwagi, która książka będzie dobra dla moich dzieci. Jako klasyczny wzrokowiec w pierwszej kolejności oceniam książki na podstawie szaty graficznej, ale jest to często ocena krzywdząca…dla autora.
Już z powyższego paragrafu wynika, że wybór odpowiedniej książki dla dziecka może być trudny, dlatego postanowiłem poszukać w pamięci pozycji, które zrobiły wrażenie na mnie i moich dzieciach i na tej podstawie stworzyć mini przewodnik, w którym spróbuję uwzględnić cechy dobrych książek dla dzieci.
Rynek wydawniczy wzbogaca półki bibliotek i księgarni w zasadzie każdego dnia. Według danych opublikowanych przez Bibliotekę Narodową za rok 2021 (za rok 2022 nie było jeszcze stosownej publikacji w chwili tworzenia tego wpisu), do rąk czytelników trafiło ponad 3005[1] tytułów. Warto przy tym odnotować, że były to głównie utwory opublikowane po raz pierwszy już w XXI wieku (94%), 4% pochodziło z wieku XX, a 1% – z okresu jeszcze wcześniejszego. To budujące statystyki, które napawają nadzieją na przyszłość, ponieważ zakorzenione u najmłodszych czytelnictwo ma szansę rozwinąć się w czytelniczą pasję w wieku późniejszym.
Powyższe dane wskazują, że sytuacja na ryku wydawniczym w obszarze książek dla dzieci do lat 13 nie jest wcale taka zła, ale jak można przypuszczać wśród tytułów znajdą się na pewno pozycje, które lepiej omijać szerokim łukiem.
Na szczęście istnieje kilka kluczowych cech dobrej książki dla dzieci, które są łatwe do zauważenia. Aby pomóc Wam, w wyborze najlepszej książki dla Waszego dziecka, stworzyłem listę najważniejszych moim zdaniem cech, na które warto zwrócić uwagę.
Dlaczego warto wiedzieć, co sprawia, że książka dla dzieci jest dobra?
Ciekawy jestem, co byście odpowiedzieli, gdyby ktoś zadał Wam takie pytanie. Jak sądzicie, dlaczego wybór książek wysokiej jakości jest tak ważny?
Mógłbym się oczywiście odnieść do badań określających preferencje czytelnicze, ale przecież nie chodzi o to, żeby „karmić” Was syntetyczną wiedzą, która często powstaje w oderwaniu od rzeczywistości.
Tymczasem zapewnienie dziecku wysokiej jakości materiałów do czytania, wspomagamy jego rozwój poznawczy, zachęcamy do samodzielnego myślenia i pomagamy poznawać świat w ciekawy i często zabawny sposób. Dobrze napisana i zredagowana książka pomaga także młodym czytelnikom nabrać pewności siebie, co jest istotne w dalszym kształtowaniu czytelniczej motywacji.
Wymienione powyżej korzyści rozwojowe można wspomagać wiedząc czym charakteryzuje się dobra książka dla dzieci. Przyjrzyjmy się tym najbardziej pożądanym cechom, których należy szukać .
10 cech dobrej książki dla dzieci
1. Książka powinna odzwierciedlać zainteresowania dziecka
Każdy czytelnik ma na pewno negatywne doświadczenia związane z czytelnictwem. Najczęściej mają one charakter incydentów wynikających z niedopasowania stylu, tematyki lub sposobu kreowania świata przedstawionego. Żeby uniknąć tego typu zdarzeń z książkami dla dzieci, przy doborze książek powinniśmy mieć z tyłu głowy te negatywne doświadczenia. Starajmy się, aby proponowane naszym dzieciom książki były przede wszystkim interesujące. Wzbudzenie zainteresowania będzie się przekładało na wzrost zaangażowania, co wspomaga rozwój umiejętności i zainteresowań około czytelniczych w przyszłości.
Co sprawia, że książka staje się dla dziecka atrakcyjna? Dzieci lubią książki, które odzwierciedlają otaczający świat. Przypomnijcie sobie pierwszą książkę obrazkową, którą pokazaliście swojemu dziecku – o czym była? Pieski, kotki, ptaszki, samochody. Nie spodziewam się, że daliście swojemu dziecku książkę o sztuce późnego baroku, żeby rozwijać jego miłość do sztuki.
Istotnym elementem dobrej książki dla dzieci jest również fabuła. Dzieci lubią bohaterów, z którymi mogą się choćby w niewielkim stopniu identyfikować. Możliwość znalezienia w historii punktów wspólnych z własnymi doświadczeniami sprawi, że dziecko zapamięta i zrozumie znacznie więcej – a co za tym idzie będzie wnioskowało, co jest bardzo ważnym elementem w rozwoju każdego dziecka.
W poszukiwaniu ciekawych książek warto kierować się katalogami tematycznymi w księgarniach i bibliotekach. Przejrzyjcie także oferty księgarni internetowych, w których często można przeczytać wybrane fragmenty poszczególnych pozycji. W ten sposób dostarczysz swoim czytelnikom to, co nie okaże się „nudną książką”.
2. Dobra książka dla dzieci ma interesujące ilustracje
Ilustracje są bardzo ważnym uzupełnieniem fabuły, który ma znaczący wpływ na to, że książkę można określić mianem dobrej – zwłaszcza dla młodych czytelników. Ilustracje pomagają wciągnąć dziecko i przykuć jego uwagę. Dobrze zilustrowana książka dla dzieci wspomaga umiejętności czytania ze zrozumieniem, ponieważ obraz uruchamia i wspiera dziecięcą wyobraźnię.
Przeglądając książki z ilustracjami zawsze staraj się wybierać te, które cechuje dokładne odwzorowanie detali i bogactwo kolorów. Istotne jest także, żeby ilustracje były związane z historią. W przypadku dobrze zilustrowanych książek wystarczy obejrzeć kilka kolorowych stron, by dostrzec zależność obrazu i tekstu. Niestety zdarzały się w naszej czytelniczej historii książki, w których musiałem zasłaniać ilustracje, ponieważ moje dzieci się ich bały.
3. Ciekawy i zróżnicowany język
W dobrej książce dla dzieci nie powinno zabraknąć bogatego i zróżnicowanego słownictwa. Zróżnicowanie języka jest bardzo istotne, ponieważ pomaga przykuć uwagę. Ekspozycja na nowe i coraz bardziej wyszukane słowa i struktury gramatyczne jest dla dziecka nie tylko doskonałym bodźcem rozwojowym, ale również przyczynkiem do poszukiwania znaczeń i sensów. Czytając książki dla dzieci często trafiam na słowa, które są dla nich niezrozumiałe i wymagają wyjaśnienia lub komentarza. Żeby pokazać dziecku, że dorośli także czegoś mogą nie rozumieć, zdarza mi się korzystać ze słownika języka polskiego, wyrazów obcych i innych. Całokształt tych działań wspomaga rozwój – a wszystko dzięki na pozór prostym i przyjemnym książkom dla dzieci.
4. Bohaterowie opowieści są wiarygodni
Z perspektywy dziecka, które dopiero zaczyna poznawać świat i jego reguły, wiarygodne postaci, które można w rzeczywistym świecie spotkać na placu zabaw, w przedszkolu czy na ulicy, mają bardzo duże znaczenie. Kiedy czytamy dziecku książkę lub kiedy samo czyta książkę, w której występują wiarygodne postaci, wówczas wzrasta jego poziom zaangażowania w lekturę. Przekłada się to na wzrost przyjemności i staje się bodźcem do dalszego rozwoju czytelniczego. Wiarygodne postaci stwarzają także poczucie sprawstwa i możliwości zachęcając dzieci do wprowadzania zmian w otaczającym świecie.
Warto szukać książek, w których bohaterowie mierzą się z prawdziwymi problemami i emocjami. Nie unikaj trudnej tematyki, dziecko powinno zdawać sobie sprawę, że życie nie jest usłane różami, że oprócz śmiechu zdarzają się także chwile słabości, smutku czy porażki.
5. Dobra książka dla dzieci jest dostosowana do wieku i rozwoju dziecka
Książka dostosowana do etapu rozwojowego dziecka jest często kluczem do tego, by w przyszłości nasze dziecko chętnie sięgało na półkę. Poczucie czytelniczego sukcesu, które pojawi się po samodzielnym przeczytaniu książki, będzie budowało pozytywny stosunek do czytania w przyszłości. Dotyczy to także książek, które czytamy dzieciom nie potrafiącym jeszcze czytać. Zrozumienie treści spowoduje, że będziecie w stanie w sposób konstruktywny porozmawiać o treści lektury, a nierzadko wątki wychwycone sprawnym uchem i bystrym umysłem Waszego dziecka zostaną wplecione w życie w sposób bezpośredni, w przełożeniu 1:1. W naszym domu do takich pozytywnych przełożeń dołączyła jakiś czas temu książka Agaty Widzowskiej „Psierociniec”. Po lekturze tej książki moje dzieci zaczęły się bawić w schronisko dla psów i rozmawiały o tym, że nie wolno wyrzucać zwierząt, że trzeba o nie dbać – a kiedy trafią do schroniska powinno się je adotować.
Co sprawia, że książka jest odpowiednio dopasowana do rozwoju dziecka? Aby znaleźć odpowiednią książkę, należy wziąć pod uwagę kilka elementów.
Oceń treść. Sprawdź o czym jest książka i jakie przekaz czy stanowisko prezentuje autor. Jak już wspominałem wyżej, dzieci lubią książki, z którymi mogą się utożsamiać i które są odbiciem otaczającego świata.
Stopień trudności języka i słownictwa użytego w książce. Czytając książkę dziecku lub proponując konkretną propozycję dzieciom czytającym zapoznaj się z tekstem. Nawet pobieżna lektura pozwoli Ci ocenić czy Twoje dziecko zrozumie większość słów w opowiadaniu lub będzie je w stanie zrozumieć w szerszym kontekście. Wówczas dziecko doświadczy uczucia spełnienia. To bardzo ważne. Oczywiście trudne słownictwo jest także pożądane i potrzebne, ponieważ gwarantuje rozwój.
Po przeczytanej książce dobrze jest się upewnić, że dziecko rozumie to, co czyta lub słyszy. Wystarczy zadać kilka prostych pytań lub sprowokować dyskusję, by przekonać się czy dziecko w prawidłowy sposób odebrało świat przedstawiony przez autora.
6. Książka porusza ważne i pouczające zagadnienia
Rola książek w rozwoju, uczeniu i poszerzaniu wiedzy o otaczającym świecie jest sprawą bezdyskusyjną. Za pośrednictwem książek rodzice mogą przekazać dzieciom bardzo wartościowe lekcje dotyczące życia, które pomogą im budować prawidłowe relacje z rówieśnikami i innymi ludźmi, rozwijać pomysły i zdobywać nowe umiejętności. Nauka z wykorzystaniem wciągających, a często także zabawnych historii ma znacznie większy wpływ na dziecko niż omawianie ich na suchych przykładach.
Z dobrych książek dzieci mogą się dowiedzieć między innymi:
– Kształtowania zachowań społecznie pożądanych – życzliwość, praca zespołowa, rozwiązywanie problemów, akceptacja, przyjaźń.
– Jakie są ich zainteresowania, talenty i pasje. Książki pozwalają odkrywać siebie.
– Czystej wiedzy naukowej. Z dobrych książek można się przecież nauczyć wiele z zakresu nauk przyrodniczych, sztuki, historii i innych przedmiotów. Autorzy często przemycają takie treści.
7. Angażująca fabuła
Każdą dobrą książkę powinna cechować porywająca fabuła, która sprawi, że czytelnik raczej będzie miał problem z porannym wstawaniem niż z odłożeniem książki na półkę. Angażująca fabuła zwiększa zainteresowanie czytelnika historią, sprawia, że wnika w jej treść i czuje się z tym jak przysłowiowy pączek w maśle. Książki dla dzieci nie mogą odbiegać od tej zasady, a może powinny mieć ten element dodatkowo wzmocniony, by młody czytelnik chętnie sięgnął po kolejną książkę.
8. Wszystko, co dobre ma swój początek…i koniec
Być może dla wielu z Was zabrzmi to jak szkolny frazes, ale z perspektywy dziecka, książki muszą mieć początek, rozwinięcie i koniec. Punkt kulminacyjny, w którym dochodzi do rozwiązania akcji i wygaszenia emocji może być oczywiście przesunięty bliżej końca, ale dziecko musi mieć możliwość rozróżnienia poszczególnych części opowiadania. Struktura pozwala dzieciom rozwijać umiejętność opowiadania historii i wspiera umiejętność czytania za zrozumieniem.
9. Intrygujący świat przedstawiony
Miejsce, w którym rozgrywa się historia, jest ważną częścią składową dobrej książki dla dzieci. Używając opisowego języka, autor może wprowadzić młodych czytelników w świat bohaterów. Opowieść, która zawiera szczegółowy opis scenerii, zarówno za pomocą obrazów, jak i słów, pomaga dziecku wyobrazić sobie historię. Jest to ważna umiejętność, która pomoże dziecku zrozumieć to, co czyta. Jest to ponadto bardzo ważny element kształtujący wyobraźnię.
10. Dobra książka dla dzieci jest także dobra dla dorosłych!
Wspólne czytanie i odkrywanie książek z dziećmi jest cenną i ważną częścią rozwoju umiejętności czytania i pisania oraz języka. Znalezienie książki, która sprawia Ci przyjemność, pozwoli Ci bardziej się zaangażować i znaleźć satysfakcję w dzieleniu się i przeżywaniu historii z dzieckiem.
Wybierając książkę, upewnij się, że historia przykuje Twoją uwagę. Szukaj pięknych ilustracji, historii wspierających rozwój sfery emocjonalnej i moralnej.
Teraz, gdy już wiesz, co sprawia, że masz do czynienia z dobrą książką dla Twojego dziecka, nie pozostaje Ci nic innego jak ruszyć na poszukiwania! Zachęcam do dzielenia się Waszymi ulubionymi książkami w komentarzach lub przez kontakt mailowy. Zapewniam, że żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi.
[1] Ruch Wydawniczy w Liczbach tom 73: 2021 książki. Biblioteka Narodowa, Warszawa 2022
c
vv
